Konsep Iklim Sekolah
Iklim sekolah telah diberi pelbagai pengertian oleh
para pengkaji. Halpin & Croft (1963)
yang merupakan perintis dalam kajian iklim sekolah mengatakan iklim sekolah
sebagai apa yang dirasakan sebagai personaliti seseorang individu sendiri. Beliau
telah menulis;
It
is this “personality,” that we describe here as the “organizational
climate” of the school. Analogously personality is to the individual what organizational climate is to the
organization. ( Halpin & Croft, 1963: 131) Iklim sekolah disimpulkan
sebagai sesuatu yang unik yang dapat dirasai oleh ahli-ahli di dalam organisai
serta pelawat yang melawat sekolah tersebut, yang termasuk tingkah laku para
pelajar seperti mana yang dihuraikan oleh Finlayson (1973) (dalam Ong Saw Bee
(2002):
Bagi
Katz dan Kahn (1966) pula menyatakan iklim merupakan nilai dan norma yang
terdapat dalam sistem formal dan diinterpetasikan semula dalam sistem tidak
formal manakala Strivens (1985) pula melihat iklim sebagai suasana dalaman
sekolah itu. Ia melibatkan keadaan warga sekolah tersebut yang dalam keadaan
riang dan mesra ataupun tidak peduli antara satu sama lain, perhubungan antara
warga sekolah dan persekitarannya tidak menyenangkan.
Menurut Owen (1981) menyatakan iklim sesebuah sekolah amat berbeza dengan
sekolah lain, beliau menulis:
“ In one school, faculty members appear
to be relexed and at ease
with each other, somehow they seem
competent and genorate within us a sense of confidence in
them. In another school, we find greater tension, and the teacher
speech, and how they teach and supervise students. Some often the teachers in these school shout a great deal”. Ini disokong oleh Sergiovani
(1971) yang melihatnya sebagai satu ciri yang memberi gambaran mengenai
sesebuah sekolah dan yang membezakannya dengan sekolah yang lain. Ia mempengaruhi tingkah laku guru dan murid
dan anggota-anggota lain di dalamnya dan juga dapat dirasai, iaitu apa yang
dirasai guru-guru dan murid-murid mengenai sekolah tersebut.
Ibrahim Mamat
(1998) pula mendefinisikan iklim sekolah
sebagai sifat dan suasana yang terdapat
dalam sesebuah sekolah yang membezakannya dengan sekolah yang lain. Sifat ini adalah hasil dari interaksi dan
keadaan perhubungan manusia dalam sekolah itu, perhubungan guru dengan guru,
guru dengan pengetua, guru dengan murid, murid dengan murid dan seterusnya.
Hoy dan Miskel (2001) pula telah
mendefinisikan iklim ialah hasil daripada tindakan kumpulan-kumpulan tertentu
dalam sistem persekolahan seperti murid-murid, guru-guru dan pentadbir yang
saling bertindak untuk mengimbangi kehendak individu dan organisasi dalam
sistem sosial. Ini merangkumi
aspek-aspek seperti berkongsi nilai, kepercayaan dan ukuran sosial.
Iklim sekolah boleh dibahagikan kepada 2 jenis iaitu positif dan
negatif. Iklim yang positif digambarkan
oleh suasana sekolah yang aman, selamat dan
teratur, bebas dari masalah disiplin dan ancaman, baik di kalangan guru,
murid, pekerja atau masyarakat. Manakala
iklim yang negatif adalah sebaliknya iaitu sekolah berada dalam keadaan
kucar-kacir, pengetua selalu gelisah, guru tidak bermaya dan murid-murid tidak
terkawal.
Keadaan atau suasana sekolah yang
tenang dan nyaman yang sesuai untuk proses pengajaran dan pembelajaran dianggap
sebagai mempunyai iklim sekolah yang kondusif,
Creemers dan Scheerens (dalam Ahmad Zabidi Abdul Razak, 2002) menyatakan iklim seumpama ini dapat diwujudkan apabila
terdapat hubungan yang baik dan mesra di antara pengetua/guru besar dengan
guru-guru dan juga di antara guru dengan
pelajar.
Sementara itu, Pusat Perkembangan Kurikulum (PPK) telah menggunakan
istilah budaya sekolah untuk suasana sekolah yang hampir menyerupai
‘iklim’. Menurut PPK suasana sekolah
yang baik adalah dalam keadaan persekitarannya tenteram, mesra, selesa dan
pengajaran pembelajarannya berjalan dengan berkesan (Pukal KBSM, PPK 1998).
Daripada
pelbagai definisi tentang konsep iklim
sekolah yang dibincangkan di atas, dapatlah dibuat kesimpulan bahawa iklim
sekolah merupakan apa yang dialami dan dirasai oleh setiap individu sekolah
tersebut yang melibatkan faktor dalaman termasuk perhubungan antara pengetua
dengan guru, guru dengan pelajar dan kakitangan sokongan. Semua perlakuan tersebut mengambarkan
bagaimana ciri-ciri iklim sekolah
tersebut terbentuk dengan berkesan.
Ciri-Ciri Iklim Sekolah
Iklim sekolah yang kondusif turut membantu ke arah mewujudkan sekolah
yang berkesan. Howard (1974) pula
menyatakan iklim sekolah yang positif
boleh merangsang pelajar untuk belajar secara aktif, kreatif, melahirkan sikap
percaya dan yakin pada diri sendiri dan tidak bergantung kepada orang
lain. Bagi Turney dan Jenkins (1975) pula,
iklim sekolah adalah faktor utama yang menentukan keadaan kualiti pembelajaran
yang dihadapi oleh pelajar di sekolah.
Ia adalah faktor penting di dalam menentukan sekolah berkesan, jikalau
keberkesanan itu diukur dengan pembelajaran murid dan pencapaian di dalam
akademik yang cemerlang.
Halpin &
Croft (1963) (dalam Razali Othman, 1990) dalam membincangkan iklim sekolah
mengatakan sekurang-kurangnya terdapat 9 faktor yang harus difikirkan dalam
menerangkan iklim sekolah, antaranya status sosio ekonomi ahli-ahli dalam
sekolah itu, sikap ibu bapa terhadap sekolah, keadaan fizikal sekolah dan
interaksi sosial antara pengetua dan guru-guru.
Memandang faktor
iklim sekolah yang kondusif turut
membantu mewujudkan sekolah yang berkesan, maka terdapat beberapa
pengkaji yang telah mengetengahkan beberapa ciri-ciri iklim sekolah berkesan
hasil dari kajian-kajian yang mereka lakukan.
Mengikut Halpin and Croft (1963) sekolah yang mempunyai iklim yang
kondusif mempunyai ciri-ciri berikut:- (a) Guru-guru merasa selamat, berpuas
hati, dan berkeyakinan (b) Guru-guru tidak rasa tertekan dan mengambil
perhatian tentang kemajuan murid-muridnya (c) Pengetua merasa penuh yakin
terhadap kerjayanya, dan bertimbang rasa (d) Pelajar merasa selamat dan belajar
bersungguh-sungguh.
Iklim sesebuah sekolah boleh sama ada
terbuka atau tertutup. Braden (1971)
pula mengatakan bahawa sikap guru terhadap murid berbeza di dalam kumpulan
iklim yang berbeza. Guru-guru di sekolah
yang iklimnya terbuka mempunyai sikap yang lebih positif terhadap murid. Sikap murid terhadap guru tidak berbeza
walaupun dalam iklim yang berlainan.
Sikap murid terhadap sekolah juga tidak berbeza walaupun mereka dari
iklim yang berbeza. Pengetua dan
guru-guru yang mempunyai tanggapan yang sama terhadap iklim sekolah mereka
mempunyai sikap yang sama juga terhadap sekolah tersebut.
Rahimah
Hj Ahmad (1981) menyatakan bahawa iklim sekolah terbuka (positif) memberikan
kesan yang baik kepada guru kerana guru akan merasa yakin, berpuashati dan
sentiasa menunjukkan kerihatinan kepada pelajar, pengetua berasa yakin, mesra
dan sederhana, mudah ditemui dan bersifat terbuka serta berkebolehan memberi
kepimpinan di sekolah, muridnya ada semangat setia kawan, berasa selesa untuk
belajar dan hadir ke sekolah.
Mortimore (1988) menyatakan
bahawa iklim sekolah yang positif akan menghasilkan pelajar yang mempunyai
kelakuan yang baik, riang dan suka berkawan serta jarang ponteng sekolah. Manakala dalam keadaan iklim yang tertutup
dan tertekan, fungsi guru kurang berkesan.
Biasanya guru boleh berfungsi dengan berkesan dalam keadaan iklim yang
terbuka di mana pendapat dan perasaan boleh dikeluarkan dengan bebas. Pendapat ditimbangkan berasaskan kebernasan
dan bukan kerana sesiapa yang
mengeluarkannya. Guru bekerja sebagai satu kumpulan besar dan
tidak dalam kumpulan kecil yang tersendiri.
Halpin & Croft (1963) (dalam
Razali Othman, 1990) dalam kajiannya telah mengklasifikasikan iklim
sekolah kepada 6 iaitu bermula dari iklim ‘terbuka’ kepada iklim ‘tertutup’;
1) Iklim
Terbuka iaitu merujuk kepada keadaan di
mana semangat kerja kekitaan berada di tahap yang tinggi, dan ketidakpedulian
rendah. Dalam iklim terbuka ini,
pengetua sentiasa memberi bantuan, memberi arahan dengan betul dan menggerakkan
kerja melalui teladan yang baik.
Guru-guru bekerja secara kumpulan dan bersungguh-sungguh. Iklim terbuka tidak dirasakan terlampau
memberatkan salah satu dari tugas dan daya pengeluaran atau hubungan manusia
sahaja, tetapi kedua-duanya seimbang.
Tingkah laku pengetua dan guru-guru sangat memberangsangkan.
2) Iklim
Outonomus ialah keadaan di mana dirasakan wujud penuh kebebasan bekerja dan kepuasan sosial menyeluruh
dengan semangat kekitaan, kemesraan,
sesungguhan dan kesendirian berada di tahap yang tinggi, tetapi
penekanan kepada daya pengeluaran,
sifat timbang rasa, halangan dan ketidakpedulian dirasakan kurang.
3) Iklim Terkawal iaitu merujuk kepada suasana
yang dirasakan tidak wujud semangat
untuk bekerja keras dan pergaulan sosialnya kurang sekali. Iklim
ini mempunyai ciri-ciri yang menekankan data pengeluaran,
kesendirian, halangan dan kekitaan
adalah tinggi sementara kesungguhan
berada di tahap yang sederhana dan
sifat bertimbang rasa, ketidakpedulian dan kemesraan adalah rendah.
4)
Iklim Biasa disifatkan sebagai mempunyai pergaulan
sosial antara ahli-ahlinya
menyenangkan dan wujud kealpaan dalam pekerjaan. Keadaan ini mengambarkan wujudnya ciri-ciri seperti
bertimbang rasa, ketidakpedulian dan
kemesraan masing-masing berada di tahap yang tinggi, sementara kesungguhan dan kekitaan di tahap sederhana tetapi
tidak ada penekanan kepada daya
pengeluaran, dan tidak wujud juga kesendirian dan halangan.
5)
Iklim Paternal iaitu disifatkan sebagai mempunyai
kepimpinan tidak berkesan dan tugas
tidak membebankan. Ciri-ciri seperti penekanan kepada daya pengeluaran, ketidakpedulian dan sifat
bertimbang rasa adalah tinggi,
kesendirian, halangan, kemesraan dan kekitaan berada di tahap yang
rendah, sementara kesungguhan adalah sederhana.
6)
Iklim Tertutup. Ianya merupakan kontras kepada iklim
terbuka di mana dirasakan kesungguhan
dan semangat kekitaan di kalangan ahli tidak ada, rasa ketidakpedulian adalah tinggi. Hubungan
antara pengetua – guru formal, dan
pengetua memberatkan kerja-kerja rutin dan kertas kerja, penyeliaan yang
ketat dan kurangnya komunikasi
bersemuka. Dalam iklim tertutup ini, suasana kerjanya tidak sempurna, dan kepuasan
kerja di kalangan guru-gurunya rendah.
Walaubagaimanpun, penjenisan iklim ini dikritik kerana tidak tepat, dan
susah untuk membezakan antara satu jenis dengan jenis yang lain. Hoy &
Miskel (1978) bersetuju adanya kelemahan dalam penentuan jenis-jenis iklim
secara terperinci, tetapi perbezaan antara iklim terbuka dan tertutup adalah
jelas, serta boleh diukur dengan “Organisational Climate description Questionaire “ (OCDQ).
Halpin & Croft (1962) yang
mempelopori Konsep dan Penilaian iklim organisasi telah membuat kajiannya di
sekolah rendah. Halpin & Croft telah mengenalpasti iklim sekolah sama ada
dalam bentuk yang ‘terbuka’ (open) kepada kontinum ‘tertutup’. Dalam kajiannya di 71 buah sekolah di dapati
sebahagian sekolah mempunyai iklim yang terbuka manakala kebanyakkannya
mempunyai iklim yang tertutup.
Halpin
& Croft (1962) menyatakan apabila sekolah mempunyai suasana yang baik dan
kondusif guru-guru akan berasa lebih selamat dan mempunyai keyakinan serta
dalam keadaan selesa; guru tidak akan berasa tertekan dan dapat memberi
penumpuan kepada pelajar dengan ikhlas; pengetua akan turut berkongsi
pengalaman dan masalah yang berlaku dalam sekolah; pengetua akan lebih
berfikiran terbuka, pengetua adalah seorang pemimpin yang baik; berkebolehan
serta berupaya membawa sekolah ke arah kecemerlangan; pelajar juga berasa
selamat dan selesa untuk belajar. (PENTING mesti baca) Halpin
& Craft (1963) telah mencipta “Organisational Climate Description
Questionaire”(OCDQ) yang merupakan satu instrumen untuk mengukur iklim sekolah
melalui soal selidik. OCDQ telah
mengemukakan 8 elemen iklim iaitu 4 elemen yang berkaitan dengan tingkah laku
pengetua dan 4 elemen yang berkaitan dengan tingkah laku guru. Tingkah laku pengetua atau guru besar adalah
merujuk kepada kesendirian (aloofness), penekanan kepada daya
produktiviti (production emphasis), sifat bertimbang rasa (consideration)
dan kesungguhan (thrust). Tingkah
laku guru pula adalah merujuk kepada ketidakpedulian (disengagement),
halangan (hindrance), kekitaan (esprit) dan kemesraan (intimacy).
Tingkah
laku pengetua atau guru besar :
1.
Kesendirian (Aloofness) iaitu pengetua yang
kelihatan formal, sentiasa berjauhan daripada orang bawahan dan
muridnya. Di samping itu pengetua
kumpulan ini juga terlalu mengikut peraturan yang ketat untuk guru- gurunya, tidak mendedahkan hasil lawatan
nazir kepada guru dan terlalu kerap
menilai dan memperincikan tugas serta tanggungjawab guru.
2.
Penekanan Kepada Daya Produktiviti (Production
emphasis) membawa maksud pengetua atau guru besar yang terlalu membuat
penyeliaan yang ketat, mengemukakan jadual tugas guru dan murid dengan jelas,
memperbaiki kelemahan guru dan banyak berkomunikasi. Selain itu pengetua atau
guru besar jenis ini kurang peka kepada reaksi guru, mementingkan kerja lebih
masa serta menuntut hasil dan menetapkan piawaian kerja.
3.
Sifat Bertimbangrasa (Consideration) adalah
merujuk kepada pengetua atau guru besar yang baik hati, berperikemanusiaan,
memberi perhatian secara peribadi kepada kebajikan guru. Di samping itu guru-guru yang dipimpinnya
dikenali secara lebih dekat, membantu mereka menjalankan tugas di sekolah serta
sentiasa mempertahankan guru dalam keadaan yang sepatutnya. Pengetua dan guru besar juga sentiasa
bertoleransi.
4.
Kesungguhan (Thrust) pula merujuk kepada
pengetua dan guru besar yang memimpin melalui teladan. Mereka akan bekerja keras sebelum menentukan
orang bawahan juga bekerja dengan gigih.
Mereka pada kebiasaannya amat aktif dan sentiasa peka kepada dunia
kependidikan. Oleh itu pengetua dan guru
besar kumpulan ini mempunyai sikap dan amalan yang tidak mengharapkan guru
memberi lebih dari dirinya sendiri.
Tingkahlaku
guru;
1)
Ketidakpedulian (disegagement). Tingkah laku ini
bermaksud guru-guru yang mengamalkan sikap ‘renggang’ antara sesama guru. Pada kebiasaannya akan wujud
kelompok-kelompok atau kumpulan-kumpulan yang kurang berkerjasama antara satu
sama lain. Kelahiran kelompok-kelompok
ini akan menyebabkan wujudnya budaya umpat, budaya sakitkan hati dan
seumpamanya yang tidak sihat. Akhirnya
amalan ini akan mengakibatkan wujudnya perasaan tidak puas hati dikalangan guru
dan mula mencari jalan untuk meninggalkan profesion perguruan.
2)
Halangan (hindrance). Tingkah laku ini merujuk kepada
halangan-halangan yang dihadapi guru kerana beban kerja dan tanggungjawab yang
terlalu banyak. Di samping itu terdapat kerja-kerja tambahan seperti tugas
jawatan kuasa, laporan dan tugas-tugas rutin yang tidak berkaitan dengan
pengajaran dan pembelajaran.
3)
Kekitaan (esprit). Ianya merujuk kepada tingkah laku guru yang
sangat berpuashati dengan tanggungjawab yang dipikul. Guru kumpulan ini kelihatan sangat bergembira
dan mempunyai hubungan yang sangat erat di antara satu sama lain. Akibatnya
mereka akan bekerjasama, saling bantu membantu, hormat menghormati serta taat
setia kepada rakan dan sekolah. Keadaan ini menyebabkan guru-guru dapat
memenuhi keperluan sosial dan peribadi di samping menghargai kerja-kerja
profesion perguruan.
4)
Kemesraan (intimacy). Tingkah laku ini akan melahirkan suasana yang
sangat baik ketika seseorang itu bertugas sebagai guru. Adalah dirasakan wujudnya hubungan dalaman
antara kalangan guru-guru sehingga mereka merasa benar-benar hidup di dalam
masyarakat sekolah sebagai sebuah keluarga.
Keadaan ini akan melahirkan kumpulan guru yang bukan sahaja menjalinkan
persahabatan ketika di sekolah malahan juga akan terus menjalinkan hubungan di
luar sekolah.
Hinojosa (1974) dalam kajian iklim
sekolah di Corpous Christi Independent School Distict, yang melibatkan 20
orang guru dan
779 murid, berpendapat
OCDQ
merupakan instrument
yang sesuai dan
sahih untuk tujuan
yang dirancangkan.
Anderson (1982) yang menghuraikan beberapa alat popular dalam pengkajian
iklim sekolah, mengatakan walaupun OCDQ merupakan suatu alat yang seringkali
digunakan oleh para penyelidik, seperti (a) Soalan-soalan untuk individu dapat
diteka daripada keseluruhan kategori
iklim (Andrews 1965, Feldvebel 1964, Thomas 1976), (b) Kesahihan pengkelasan
iklim pertengahan di antara terbuka dan tertutup boleh dipertikaikan (Kenny
& Rentz 1990; Thomas, 1976; Watkin 1968).
Brono (1987) juga menggunakan OCDQ
untuk mengklasifikasikan sekolah kepada 3 jenis iklim iaitu tertutup,
pertengahan dan terbuka. Hasil dari kajian ini, pengklasifikasian iklim sekolah
tidak ada perkaitan yang jelas dengan sebarang variable-variable kekecewaan. Magee (1977) mengatakan guru-guru dalam iklim
sekolah yang tertutup menganggap pengetua mereka sebagai pemerintah yang kuat
dan tidak bermotivasi.
Braden (1971) pula mengatakan bahawa
sikap guru terhadap murid berbeza di dalam kumpulan iklim yang berbeza. Guru-guru di sekolah yang iklimnya terbuka
mempunyai sikap yang lebih positif terhadap murid. Sikap murid terhadap guru tidak berbeza
walaupun dalam iklim yang berlainan.
Sikap murid terhadap sekolah juga tidak berbeza walaupun mereka dari
iklim yang berbeza. Pengetua dan
guru-guru yang mempunyai tanggapan yang sama terhadap iklim sekolah mereka
mempunyai sikap yang sama juga terhadap sekolah tersebut.
Garrett
(1970) mendapati iklim sekolah adalah
berkaitan rapat dengan saiz, iaitu sekolah yang lebih kecil adalah
terbuka. Kenyataan Garret (1970)
disokong oleh Fascetti (1971) yang membandingkan iklim sekolah rendah dan
sekolah menengah mendapati perkaitan yang nyata antara iklim dengan saiz
sekolah. Sekolah yang lebih kecil mempunyai iklim yang lebih terbuka
terutamanya bagi sekolah rendah. Kajian
ini juga mendapati terdapat perbezaan yang jelas antara iklim sekolah rendah
dan menengah. Menurut Fascetti,
perhubungan antara guru-guru di sekolah rendah lebih baik berbanding dengan
perhubungan antara guru-guru di sekolah menengah yang lebih impersonal.
Terdapat perkaitan yang rapat antara
iklim terbuka dengan sekolah yang sihat.
Hoy & Forsyth (1986) telah mengetengahkan konsep “Organizational
Health’ yang menyerupai konsep iklim sekolah. Organisasi yang sihat ialah
organisasi yang mempunyai penumpuan matlamat, komunikasi yang tepat, dan dalam
mana wujud persamaan kuasa, penggunaan sumber yang berkesan, semangat
kesetiaan, dan moral yang tinggi, ahli-ahlinya bersifat inovatif, dan cara
menyelesaikan masalah. Organisasi yang
sihat mesti berjaya menyelesaikan beberapa masalah seperti : (a) Masalah
keperluan asas dan sesuai dengan persekitarannya. (b) Masalah mengubal dan
mencapai matlamat (c) Masalah untuk mengekalkan persefahaman dalam organisasi. (d)
Masalah untuk mencipta dan meneruskan suatu sistem yang unik.
Beberapa
elemen yang diambil kira dalam Kesihatan Organisasi sekolah adalah sama iaitu
faktor pengetua seperti sifat timbang rasa, struktur daya inisiatifnya,
sokongan bahan, moral dan penekannya kepada aspek akademik. Alat pengukur yang
digunakan ialah satu set soal selidik
berbentuk deskriptif yang mengandungi 44 item yang dikenali sebagai
Organizational Health Inventory (OHI).
Sekolah yang “sihat” adalah
sekolah yang boleh menghadapi tekanan luar, mempunyai pengetua yang dinamik dan
mengamalkan orientasi kerja, dan mempunyai hubungan mesra dengan
guru-gurunya. Guru-gurunya lebih komited
dalam menjalankan tugas, mempunyai matlamat untuk murid, mengekalkan tahap
pencapaian yang tinggi dan persekitaran pelajaran yang terkawal serta
bersungguh-sungguh. Murid-muridnya pula
bekerja keras, bermotivasi dan menghormati rakan-rakan.
Dapatlah dirumuskan iklim terbuka adalah perhubungan atau tingkah laku
semulajadi yang terjalin dengan baik dan berkesan antara pengetua dan anggota
lain dalam organisasi pimpinannya.
Pemimpin berkenaan digambarkan sebagai seseorang yang mempunyai sifat
bertimbangrasa terhadap kakitangan, memberi galakkan melalui teladan serta
kurangnya penyeliaan yang ketat terhadap kerja-kerja orang bawahannya. Iklim
tertutup pula merujuk kepada tingkah laku pengetua/ketua dan orang-orang yang
lebih didorong oleh sifat-sifat bukan semulajadi mereka. Sifat-sifat yang muncul lebih dipengaruhi oleh
emosi dan perasaan sehingga anggota organisasi merasakan wujudnya tekanan dan
menentukan tingkah lakunya.
Kesimpulannya ciri-ciri iklim sekolah yang kondusif sangat penting kerana
ia mempengaruhi dan merangsang kualiti pembelajaran. Iklim sekolah yang terbuka
memerlukan aspek fizikal yang baik supaya sekolah tersebut berkeupayaan menjana
minda pelajarnya. Aspek fizikal sekolah mempunyai hubungkait
dan memberi kesan kepada guru dan pelajar supaya lebih bermotivasi dalam proses
pengajaran dan pembelajaran.
Aspek FizikalAspek fizikal sekolah menurut Pusat Perkembangan Kurikulum merangkumi
5 perkara iaitu kebersihan, keselamatan,
penggunaan kemudahan dengan baik dan secara inovatif dan kreatif, keselesaan
dan keindahan. Perkara pertama dalam
aspek fizikal ialah kebersihan.
Kebersihan di sini merangkumi kebersihan bilik darjah, kebersihan
kawasan, kebersihan bangunan juga kebersihan dari segi pakaian.
Pelajar-pelajar, guru-guru, pengetua dan juga kakitangan sekolah yang
berpakaian bersih, kemas adalah
merupakan ciri-ciri iklim yang mencerminkan budaya kebersihan sekolah yang
perlu disemai dan dipupuk oleh pihak sekolah (Pukal KBSM, PPK 1988).
Hasni Ahmad (1990) dalam kajiannya mengenai iklim bilik darjah dan
hubungannya dengan pencapaian akademik pelajar
merupakan kajian hubungan antara dua ciri dalam iklim sekolah iaitu dari
aspek fizikal dan aspek budaya ilmu. Dapatan kajian menunjukkan tidak terdapat
perbezaan yang signifikan di antara pelajar pencapaian tinggi dan pelajar
pencapaian rendah terhadap tiga aspek yang dikaji iaitu perhubungan,
perkembangan peribadi dan pembaikan dan pertukaran sistem. Namun begitu terdapat pertalian yang
signifikan di antara iklim bilik darjah dengan pencapaian pelajar.
Perkara kedua dalam aspek fizikal ialah keselamatan. Pihak sekolah harus
menentukan bahawa bangunan sekolah berada dalam keadaan selamat. Menurut Rahimah Hj. Ahmad (1981) sekolah
dirasakan baik iklimnya apabila guru-guru rasa selamat, yakin dan puas, serta
tidak terasa terancam atau was-was, dan menunjukkan keperihatinan kepada
murid-murid. Sekolah mesti sentiasa menentukan keadaan struktur
fizikal bangunan sekolah sentiasa selamat.
Sekolah perlu mempunyai alat-alat untuk mencegah kebakaran yaang
mencukupi serta berfungsi seperti alat pemadam api, kemudahan pili bomba yang
sentiasa diselenggara oleh pihak Bomba dan Penyelamat. Pelan tindakan
kecemasan dan peraturan-peraturan yang
menjamin keselamatan seperti mencegah kebakaran, memberi pertolongan cemas,
kemudahan bilik rawatan dan first Aids disediakan. Pihak sekolah juga perlu memastikan tugas
kawalan keselamatan jalan raya serta mengawal kawasan sekolah diberikan
perhatian yang sewajarnya. Aspek inilah
yang merupakan gambaran tentang budaya sekolah yang mementingkan ciri-ciri
keselamatan.
Ketiga, pihak sekolah juga diharap dapat menerapkan budaya penggunaan
kemudahan dengan baik dan secara inovatif dan kreatif. Ini bermakna guru sekolah, pelajar dan
pekerja perlu mengamalkan nilai berjimat dan berhemat dalam menggunakan segala
kemudahan seperti air dan elektrik yang disediakan oleh sekolah dengan baik
tanpa membazir dan sesuai dengan konsep sekolah sebagai sebuah komuniti,
seperti yang ditegaskan oleh David M. White (1965). Menurut White, peningkatan penekanan kepada
penggunaan kemudahan sekolah secara lebih baik oleh masyarakat perlulah diberi
perhatian. Pihak sekolah perlu menggalakkan guru mempelbagaikan bahan bantu
mengajar dan sentiasa mencerminkan usaha ke arah inovatif dan kreatif. Bahan bantu mengajar seperti OHP dan
peralatan media lain perlu dipelbagaikan penggunaannya secara berkesan. Jika ini dapat dilaksanakan, maka
pemuliharaan nilai harta, perlindungan keselamatan, penyediaan iklim
pembelajaran, pembinaan perasaan silaturrahim, pengekalan kebersihan dan
kekemasan dan nilai ekonomi dapat dibudayakan di sekolah dengan jayanya.
Keempat
adalah keselesaan. Mengikut Pusat
Perkembangan Kurikulum (1988) suasana sekolah yang baik adalah di mana keadaan
persekitarannya dirasakan selesa, tenteram, mesra, riang dan pembelajaran yang
lancar. Pihak sekolah perlu memastikan peralatan perabot seperti
kerusi, meja, almari yang terdapat di sekolah adalah sesuai, segala kemudahan
disediakan dengan baik. Keadaan bangunan
sekolah mempunyai ruang peredaran udara yang baik dan tempat yang terang serta pelajar selesa untuk
belajar. Pihak sekolah juga mesti
mengambil tindakan positif untuk mengurangkan kebisingan supaya guru dan
pelajar merasa selesa dan proses pengajaran dan pembelajaran tidak terganggu.
Kelima adalah keindahan, budaya menyukai keindahan dan nilai estetika
seperti penanaman pokok-pokok hiasan seperti bunga bungaan, pokok naungan dan
lain-lain tumbuhan perlu disemai pada diri warga sekolah. Ini boleh menjadikan sekolah seperti “sekolah
dalam taman” dengan suasana penuh kehijauan.
Dinding-dinding bangunan sekolah boleh dilukis mural dan pelbagai papan tanda yang
memaparkan kata-kata hikmah perlulah menjadi hiasan sekolah bagi merangsang
pembelajaran. Pihak sekolah dan guru
perlu peka dan mengutamakan keindahan
persekitaran dan juga bilik darjah.
Kesimpulannya, aspek fizikal mempunyai pertalian dari segi kebersihan,
keselamatan, penggunaan kemudahan secara baik, inovatif dan kreatif, keselesaan
dan keindahan kawasan sekolah. Kesemua ciri-ciri ini menjadi nadi pengerak
kepada wujudnya iklim sekolah yang kondusif dan berkesan. Walaubagaimanapun, aspek fizikal sahaja belum
mencukupi sekiranya tidak digabungkan dengan aspek sosial yang lain.
Aspek SosialDari aspek sosial sekolah pula, ciri-ciri budaya yang hendak dijayakan
bagi mencapai kehendak KBSM ialah hormat menghormati, rasa tanggungjawab,
bekerjasama, perasaan kekitaan, kebanggaan , kesetiaan, perpaduan, kemesraan
dan keriangan serta keadilan. Ramli
Ahmad (1996) mengatakan aspek
penting yang mempengaruhi iklim sekolah
dalam kajiannya ialah interaksi sosial, perkembangan diri guru dan aktiviti
pengajaran dan pembelajaran.
Bagi ciri yang pertama, pihak sekolah perlu sentiasa memanisfestasikan
budaya budi pekerti dan amalan sopan santun yang baik. Semua warga sekolah perlulah mengamalkan dan
mengucapkan terima kasih, budaya salam dan memohon maaf dalam suasana yang
bersesuaian. Mereka juga perlulah
bersedia mendengar dan menimbangkan pendapat orang lain, menghormati hak orang
lain disamping mematuhi peraturan dan undang-undang sekolah supaya akan wujud
satu budaya yang positif iaitu hormat menghormati.
Kedua ialah rasa tanggungjawab.
Ciri ini memerlukan sekolah mengambil tindakan terhadap alam sekitar
sekolah. Sekolah perlu mengambil berat
dan mengutamakan disiplin pelajar supaya sahsiah pelajar dapat dibentuk. Pelajar-pelajar perlu ditekankan dengan aspek
kebersihan diri, pakaian dan tempat belajar. Dalam agama Islam, “Kebersihan
Asas Keimanan” perlu diterapkan dalam diri pelajar. Pengetua dan guru perlu menjalankan
tugas-tugas yang diamanahkan dengan baik dan ikhlas. Kesemua ini akan melahirkan warga sekolah
yang berdisiplin, berdikari dan mengambil berat serta prihatin dalam
menjalankan tugas masing-masing, guru mengajar, pelajar belajar dan pekerja
melaksanakan tugas am yang diamanahkan.
Ketiga ialah budaya bekerjasama adalah suatu yang bersesuaian dengan
konsep kerja sepasukan dalam menangani sebarang masalah dalaman atau luaran
yang perlu diterapkan oleh pihak sekolah.
Ciri ini penting supaya setiap warga sekolah bersedia bantu-membantu,
berkongsi dan rela menjalankan tugas dengan meletakkan kepentingan ramai
mengatasi kepentingan atau kehendak peribadi.
Keempat ialah semangat kekitaan/kebanggaan/kesetiaan dan perpaduan. Menurut Miles (1966) salah satu fungsi
budaya, menyediakan keselamatan kepada ahli-ahlinya. Sekolah sentiasa
mengamalkan integrasi kaum supaya perpaduan dapat dilaksanakan. Sekolah memberi
peluang kepada pelajar untuk memenuhi aktiviti di dalam dan di luar bilik
darjah. Semangat cintakan sekolah, berbangga
menjadi pelajar atau guru di sesebuah sekolah adalah mencerminkan perasaan
kekitaan, kebanggaan, kesetiaan dan perpaduan.
Rasa bangga ini dapat dimanifestasikan menerusi pemeliharaan harta benda
sekolah dan menjaga nama baik sekolah tersebut.
Pelajar yang mempertahankan tindakan gurunya, guru yang selalu bercakap
tentang kejayaan dan kehebatan pelajarnya dan pekerja sekolah yang selalu
bercerita tentang kecantikan dan kedamaian sekolahnya, adalah menggambarkan
budaya yang sihat di sekolah tersebut.
Keadaan ini boleh juga dilihat menerusi kesetiaan pelajar memakai
lencana sekolah, sokongan kepada pasukan sekolah ketika pelajar berada di luar
kawasan sekolah untuk menyertai
pertandingan dalam sukan, debat dan sebagainya.
Kelima kemesraan dan keriangan. Sifat ramah tamah, saling bertegur sapa
apabila bertemu di antara pelajar, guru-guru, pekerja-guru, pelajar pekerja dan
dengan pelawat luar, juga akan menunjukkan budaya kemesraan dan keriangan yang
menjadi agenda dalam penyemaian budaya yang sihat di sekolah. Pihak sekolah sentiasa mengambil berat
terhadap kebajikan guru-guru, kakitangan dan pelajar. Kemesraan akan wujud apabila semua warga
sekolah mudah diajak berunding. Ini akan
mengelakkan wujudnya konflik yang boleh menyekat suasana kemesraan di antara
warga sekolah. Kemesraan dan keriangan
dalam perhubungan di antara pentadbir dengan guru, guru dengan pelajar perlu
sentiasa dipupuk.
Safian Abd Rashid (1996) telah mengkaji iklim sekolah dari aspek sosial
di dua buah sekolah, sebuah sekolah berasrama penuh dan sebuah lagi sekolah
harian. Dapatan kajian menunjukkan ,
kedua-dua buah sekolah berasrama dan
harian ini mempunyai jenis iklim yang
terbuka. Juga terdapat hubungan yang kuat antara iklim sekolah
dengan kepuasan kerja. Sekolah yang
mempunyai iklim yang terbuka guru-gurunya akan lebih selesa mengajar di sekolah
tersebut. Kajian ini disokong dengan
kajian yang dijalankan oleh Inson Derani (2001) yang menunjukkan terdapatnya
hubungan iklim sekolah mempengaruhi
pencapaian prestasi kerja guru.
Keenam ialah keadilan. Keadilan
sentiasa dimanifestasikan di sekolah. Pihak pentadbir tidak pilih kasih dalam
memberi agihan jawatan dan tugas kepada guru-guru dan kakitangan sekolah. Semua tugasan diberikan secara adil dan
telus. Pihak sekolah sentiasa memberikan
layanan yang baik kepada semua warga sekolah.
Pemberian kata-kata pujian, penghargaan, teguran, denda, dan galakkan
yang diberikan kepada semua yang berhak secara saksama tanpa memikirkan latarbelakang
mereka yang terlibat dapat manifestasi budaya keadilan. Ini amat penting disemai suburkan di sekolah
supaya tidak wujud budaya yang tidak diingini di sekolah.
Kesimpulannya, ciri-ciri dari aspek sosial dapat mewujudkan perasaan
hormat meghormati, rasa tanggungjawab, sikap ingin bekerjasama, mewujudkan
semangat kekitaan/kebanggaan/kesetiaan/perpaduan, wujudnya suasana kemesraan
dan keriangan serta keadilan dalam semua
segi. Daripada ciri-ciri inilah akan mewujudkan
ciri-ciri iklim sekolah yang berkesan.
Walaubagaimanapun, aspek sosial sahaja belum boleh mewujudkan iklim
sekolah yang cemerlang jika tidak diikuti oleh aspek budaya ilmu.
Aspek Budaya
IlmuAspek budaya ilmu adalah satu aspek yang ingin ditanam dengan teguh dan
berulang oleh pihak sekolah menerusi KBSM.
Sesuatu bangsa atau negara itu tidak akan teguh, maju dan dapat tegak
berdiri sama atau lebih tinggi daripada bangsa atau negara lain jika bangsa itu
atau negara itu mempunyai rakyat yang mundur dari segi ilmu pengetahuannya.
Ciri pertama aspek budaya ilmu
ialah semangat mahu belajar. Sejarah bangsa-bangsa yang maju dan kuat di
sepanjang zaman telah membuktikan keunggulan mereka dengan memiliki semangat
yang kental untuk memperolehi, memperkembangkan dan menggunakan ilmu untuk
manfaat manusia sejagat dan kemanusiaan serta alam semesta.
Pihak sekolah
mestilah sentiasa berusaha untuk mencapai visi dan misi yang telah
ditetapkan. Untuk mencapai kecemerlangan
, semangat mahu belajar, rajin membaca dan membuat kerja sentiasa perlu ada
pada diri setiap pelajar. Pelajar sentiasa
berbincang, memberi pendapat dan berani mencuba seperti mengambil bahagian
dalam debat, syarahan dan pementasan serta perlu bersikap kreatif dan aktiviti
penulisan.
Menurut Wan Mohd Nor Wan Daud (1995) budaya ilmu ialah satu budaya yang
meletakkan nilai tertinggi dan asas kepada ilmu pengetahuan sebagai kunci
segala kebaikan dan keutamaan lainnya yang dicari dan dikembangkan pada setiap
masa dan tempat. Dengan kata lain,
budaya ilmu bolehlah dianggap suatu suasana persekitaran yang menghadkan individu
yang mempunyai ilmu pengetahuan dan mampu berfikir secara rasional dan ilmiah.
Menurut Abd Rahim M. Ali (2001) iklim sekolah ialah situasi atau keadaan
yang wujud dan diamalkan di sekolah.
Iklim sekolah merupakan suasana sekolah dalam proses peningkatan
ilmu. Iklim sekolah juga merupakan
persekitaran sekolah yang wujud di sesebuah sekolah. Mohd Salleh Lebar (2002) menyatakan guru
merupakan orang yang paling bertanggungjawab dalam pembinaan budaya ilmu. Budaya ilmu adalah penting dalam dunia pelajar
dan setiap masa boleh dikatakan guru mestilah memupuk pelajar agar sentiasa
rajin membaca dan mendapatkan maklumat.
Ciri kedua ialah rancangan untuk belajar dari sekolah. Rancangan belajar dari
sekolah ini sangat dipentingkan dalam sistem pendidikan negara kita di mana
murid-murid sejak peringkat sekolah rendah lagi telah didedahkan dengan
pelbagai ilmu dan maklumat terkini agar mereka menjadi insan yang berguna dan
bermoral pada suatu hari nanti. Bagi
mencapai hasrat ini, pihak sekolah perlu sentiasa menyediakan rangsangan untuk
menambah keinginan murid untuk terus belajar seperti memberikan motivasi. Guru perlu sentiasa mempelbagaikan kaedah
pengajaran untuk menarik minat murid supaya tidak bosan dengan pengajaran
guru. Untuk memudahkan penerapan budaya
itu, sekolah-sekolah telah dibekalkan dengan pelbagai kemudahan seperti pusat
sumber, kemudahan komputer, bengkel kemahiran, kegiatan aktiviti dan guru-guru
yang berkelayakan agar semua murid terlibat secara langsung dengan budaya dan
perkembangan ilmu. Guru hendaklah
memastikan setiap aktiviti Pusat Sumber bermakna dan sentiasa merangsang minat
murid untuk belajar. Peranan guru
bimbingan dan kaunseling perlu aktif untuk menarik minat murid dalam bidang
kerjaya di masa hadapan. Pihak PIBG dan masyarakat setempat perlu terlibat
secara aktif dalam program-program yang dianjurkan oleh pihak sekolah.
Selain itu iklim sekolah sangat berkait rapat dengan kepimpinan pengetua
yang berkesan yang mana secara tidak langsung turut membantu meningkatkan
pencapaian para pelajar. Kajian Rahimah
Hj Ahmad (1995) adalah mengenai hubungan antara stail kepimpinan dengan iklim
sekolah dan pencapaian pelajar. Kajian
ini mengkaji hubungan ciri iklim sekolah dari aspek budaya ilmu iaitu
pencapaian pelajar dengan stail kepimpinan pengetua. Jika guru dapat menentukan iklim bilik
darjah, pengetua pula menentukan iklim sekolah.
Kajian Bossert et all. (1982) menyokong kajian ini bahawa tingkahlaku
pengurusan pengetua mempengaruhi dua kelompok pembolehubah utama iaitu iklim
sekolah dan organisasi pengajaran.
Menurut Sweeney (1982) satu daripada enam ciri kepimpinan pengetua di
sekolah berkesan ialah menyedia dan mengekalkan suasana yang kondusif di
sekolah (iklim sekolah). Dapatan kajian
ini jelas menunjukkan terdapat hubungan yang signifikan antara iklim sekolah dengan pencapaian pelajar
dengan stail kepimpinan pengetua.
Kesimpulannya, semangat mahu belajar dan rancangan untuk belajar dari
sekolah akan membantu murid merangsang
dan menambah keinginan untuk belajar.
Sokongan padu dari pihak guru dan ibu bapa serta masyarakat sangat
membantu pelajar untuk mencapai kecemerlangan dalam pelajaran. Kecemerlangan
itu tidak akan tercapai sekiranya aspek penggunaan bahasa di sekolah tidak
dititik beratkan.
Aspek
Penggunaan BahasaBahasa Malaysia adalah bahasa pengantar di sekolah rendah dan menengah.
Aspek penggunaan bahasa terbahagi kepada dua seperti yang disarankan oleh
PPK. Ciri pertama ialah penggunaan
Bahasa Malaysia di sekolah. Setiap
sekolah perlu memastikan Bahasa Malaysia digunakan dengan struktur ayat, nahu
serta sebutan yang betul. Ini menjadi keutamaan apabila pelajar menduduki
peperiksaan khasnya mata pelajaran Bahasa Malaysia. Pelajar-pelajar perlu digalakkan menggunakan
Bahasa Malaysia di dalam dan diluar bilik darjah. Pihak sekolah perlu mengadakan pelbagai
aktiviti seperti Mingguan Bahasa atau Bulan Bahasa. Pelajar-pelajar juga
hendaklah digalakkan menyertai pertandingan menulis esei , sajak, pantun dan
sebagainya. Pihak sekolah perlu memantau
penggunaan Bahasa Malaysia di sekolah dengan betul dan teratur demi untuk
meningkatkan mutu dan prestasi Bahasa
Malaysia.
Ciri kedua ialah penggunaan Bahasa Inggeris di sekolah. Pihak sekolah perlu menitik beratkan penggunaan
Bahasa Inggeris di sekolah. Pelajar
digalakkan menggunakan Bahasa Inggeris di dalam dan luar bilik darjah dan tidak
semasa timbulnya situasi tertentu sahaja.
Pihak sekolah perlu menggalakkan warga sekolah mengambil bahagian dalam
aktiviti Bahasa Inggeris di sekolah.
Dasar bahasa pengantar diubah mulai 1970, Bahasa Melayu telah memainkan
peranan sebagai bahasa pengantar di semua peringkat persekolahan kecuali di
Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan Cina dan Tamil.
Mulai dari saat ini juga
peranan Bahasa Inggeris berbeza dari peranannya pada masa dahulu. Bahasa Inggeris diajar sebagai salah
satu mata pelajaran sahaja.
Kesimpulannya, pihak sekolah perlu memastikan penggunaan Bahasa Malaysia
dan Bahasa Inggeris digunakan dengan
dengan teratur bagi meningkatkan pengguasaan berbahasa di kalangan
pelajar-pelajar. Penguasaan ini bukan
hanya setakat untk mencapai kejayaan dalam peperiksaan bahkan dapat memberikan
keyakinan kepada pelajar dalam pertuturan dan perbualan seharian.
“ Parent, teacher and
visitor to school become aware of the ‘tone of the
school’ soon after entering it. They intuitively gain impressions from a number of cues- the
way pupils answer queries addressed to
them the way they more about
the school and how they conduct themselves in the playground, the
way the teachers address the pupils, the way visitors are received,
to have only a few”.
0 comments:
Post a Comment